Het ruisen van de bladeren (en plan B).

(Opgelet, nu gaat het écht wild worden.)

Ondertussen liggen ook de plannen voor de “heropening” van de economie klaar. Dat is tegelijk interessant, omdat deze meteen (zullen) laten zien wat een liquiditeitscrisis eigenlijk betekent, maar tegelijk ook beangstigend natuurlijk.

Volgende week, op 4 mei, mogen “industrie en B2B diensten” weer open. En ook stoffenwinkels. De week erna, op 11 mei, gooit men alle winkels opnieuw open. En de week daarna scholen.

Er is al veel over geschreven, over hoe dit mooi volgens de “natuurlijke pikorde” van de verschillende lobbygroepen (VOKA, Unizo, …) volgt. Maar laten we dit even negeren. Er is immers iets veel vreemder aan de hand. Hebben mensen die in industrie, B2B of winkels werken immers geen (schoolgaande) kinderen?

Ja, we moeten tegelijk gaan werken én thuis op de kinderen letten. Daarvoor moet de regering toch enkele natuurkundige regels breken.

Nee, dat is absurd natuurlijk. In de praktijk is dit, zoals al eerder aangegeven, natuurlijk niet zomaar een “heropening”. Dit is het krampachtig in gang proberen duwen van een voertuig waarvan de motor uit elkaar gespat is. Dit getuigt van een economisch/monetaire logica die letterlijk onmogelijk is. Men probeert immers om vooral de consumptiepatronen zo snel mogelijk op te starten, zonder dat de nodige liquiditeit daarvoor aanwezig is.

Mensen die thuis bij hun kinderen zijn in een economisch onzekere tijd, gaan immers niet plots allerlei dingen kopen, op vakantie, etc.

Interessant is ook hoe je merkt dat dit beleid niet gaat over productie. Geld komt al lang niet (echt) uit onze arbeid meer, maar, zoals eerder geschreven, vooral uit schulden. We werken met name om hypotheken af te betalen en om dingen te consumeren die we niet echt nodig hebben en die gekocht zijn met “geld uit de toekomst”.

Men probeert een prop in de wonde te stoppen, maar de patiënt heeft een interne bloeding.

Terwijl we in een dunne rij staan bij winkels, waar ongetwijfeld spectaculaire journaalbeelden van gemaakt zullen worden, sijpelt onze koopkracht verder weg. (Gewone) mensen zullen nog steeds huur betalen, geld dat richting hypotheken vloeit. Dit geld verdwijnt. Alle kredieten die niet uitgesteld konden worden, zoals die domme auto’s die overal de openbare ruimte staan op te eisen, slorpen liquide geld op. Ondertussen daalt structureel het inkomen, want we moeten voor de eigen kinderen zorgen, in plaats van ze uit te besteden aan een systeem waar het minimumloon regeert.

En subtiel wordt voedsel ondertussen duurder. Dit heeft er dan weer mee te maken dat de goedkope arbeidskrachten die hier normaal kwamen oogsten, terug zijn naar Oost-Europa. Oeps. Het zal voor de landbouw dan moeilijk zijn om die magere loontjes stand te laten houden, nu het de eigen Belgische zonen en dochters zijn die het moeten komen doen. (Dat er voor de minder rijke delen van de wereld een gruwelijke hongersnood aankomt, als indirect effect van dit alles, zullen we noodgedwongen even negeren. Het leidt ons te ver af.)

Dus. De patiënt, “de economie”, verliest verder bloed. Dan pompen we er toch gewoon nieuw bloed in? Vandaag zie je - voorspelbaar - al de eerste discussie opduiken over het “redden” van onder andere Brussels Airlines. Wees maar zeker dat dit een lange, lange rij van hele grote bedrijven wordt. En dat die rij er al lang staat, alleen zien we ze niet.

Dat is misschien nog het strafste van het nieuws: Dat men er in slaagt om alle liquiditeitsinjecties, die men 100% zeker aan het plannen is, vakkundig uit het nieuws te houden. Tot het allemaal onomkeerbaar beslist is wellicht. Dan horen we wel wat voor absurde bedragen er naar petrochemie, autoindustrie, luchtvaart, etc gaat, terwijl onze portemonnaie steeds dunner wordt.

Het geld dat deze bedrijven krijgen kan ook heel verschillend van aard zijn. Eigenlijk zijn er grosso modo drie mogelijkheden, waarbij het een sport zal zijn om in de berichtgeving te begrijpen welke effectief toegepast wordt.

Optie 1 is een (goedkope) lening voor deze bedrijven. Dat wil zeggen dat deze kapitaalinjecties terugbetaald moeten worden. Nu mag dat nog met een heel relax afbetalingsplan zijn, dit betekent dat er een flinke nieuwe wonde in de patiënt is gesneden. Dit vertraagt (uiteindelijk) vooral het “economische herstel”.

Optie 2 is een subsidie met nieuwe schulden voor de staat. Dus eigenlijk leent men bij de belastingbetaler. Ook dat is een nieuwe wonde, op een andere plek deze keer, want het zal uiteindelijk uitmonden in tragikomische besparingen. De patiënt wordt langzaam gewurgd.

Optie 3 is, zoals eerder besproken, helikoptergeld. Men drukt het letterlijk bij, zonder dat er een schuld aan vast hangt. Daarvoor zullen hoogst originele namen bedacht worden, zoals “eeuwigdurende obligaties”, maar vergis u niet, het is letterlijk gratis geld.

Probleem is natuurlijk - ook nog - dat het geld dat in zulke bedrijven wordt gepompt, van welke type ook, helemaal niet in de reële economie terechtkomt. Anders gezegd, het zal uw koopkracht niet verbeteren wanneer pakweg één of andere plasticfabricant of luchtvaartmaatschappij een miljard euro toegeschoven krijgt. Dat geldt verdwijnt immers grotendeels in de afbetalingen van fabrieken of vliegtuigen én als men het echt dom aanpakt, richting bonussen van CEO’s en dividenden van rijke mensen die er evengoed niks reëel mee kunnen doen. Ze kunnen het immers niet uitstrooien over slecht betaalde huishoudhulp en smakeloze vakantieplannen.

De patiënt heeft last van een consumptiecrisis en daarbij helpen bloedtransfusies niet (echt).

Langzaam maar zeker komt zal er geopperd worden of het toch niet beter is om helikoptergeld over de massa uit te strooien. In de vorm van een gegarandeerd inkomen of iets dergelijks. Noem het desnoods “eeuwigdurende technische werkloosheid” als we daar beter mee kunnen leven.

Alleen heeft dit - wellicht - een effect dat de lobbygroepen niet willen zien gebeuren. Een gegarandeerd inkomen wil immers zeggen dat we keuzes krijgen. Keuzes over waar we onze tijd in willen steken bijvoorbeeld. En misschien blijkt dat helemaal niet met een halve burn-out op Neckermann vakantie te gaan. Misschien kiezen we er wel voor om onze levensstijl (lees: consumptiegedrag) zo aan te passen (lees: verminderen), dat we toekomen met dit basisinkomen. Veel mensen hebben de voorbije weken perfect kunnen oefenen en begrijpen dus prima hoe het er zou uit kunnen zien. De ratrace klinkt eigenlijk toch helemaal niet zo aantrekkelijk meer, toch?

Maar toch. Toch is dit de enige redelijke optie. De patiënt zal immers nooit meer worden zoals tevoren, een zwaarlijvige met voortdurende hartklachten en compulsiestoornissen. Een algemeen basisinkomen is een soort van economische kuur waarbij je opnieuw moet leren eten, maar waarbij er minder geschrokt mag worden en de maaltijden niet zo calorierijk zijn.

Het risico bestaat natuurlijk dat mensen hun basisinkomen (of beter: gegarandeerd inkomen) niet voldoende gaan gebruiken. De patiënt begint als het ware zijn zorgvuldig afgemeten voedsel op te slaan in de koelkast. Dat zou lastig zijn, want het kan heel vervelende effecten kunnen hebben op de waarde van geld. Als we er nog meer bijpompen (gedwongen voedseltoediening), lopen we ook plots het risico op inflatie. Dan gaan mensen domweg geld rondstrooien, waardoor het steeds minder waard wordt.

Een gegarandeerd inkomen moet om die reden in balans gebracht worden, net zoals leningen onder controle worden gebracht met rente. Zeg hallo tegen je nieuwe vriend “demurrage”. Dit is letterlijk het omgekeerde van rente: Demurrage is een fenomeen waarbij je een percentage moet betalen op het geld dat je hebt.

Met behulp van die demurrage, wordt het mogelijk om voldoende geld effectief in omloop te brengen in de reëele economie, zonder dat mensen het gaan oppotten (deflatie) of zonder dat er teveel moet “bijgedrukt” worden (inflatie).

Ja, wie goed kan rekenen zal meteen beseffen dat een gegarandeerd inkomen plus demurrage voor een enorme verschuiving in de economische (on)gelijkheid van de mens zou zorgen. Rijken worden (vrij snel) minder rijk en armen doen het plots heel redelijk of zelfs goed. We relaxen met z’n allen behoorlijk en de algemene consumptie daalt tot een niveau dat veel beter haalbaar is voor deze planeet (en onze hart- en bloedvaten).

Je hoeft ook geen wiskundige te zijn om te begrijpen wie dit soort scenario vooral niet wil zien gebeuren. Mensen met (extreem) veel geld, die helaas ook aan de knoppen zitten van onze maatschappij.

Dus. Wat is plan B?

Wat als de particratie écht halsstarrig weigert om de patiënt te redden? Wat als ze hardnekkig bloedtransfusies blijft toedienen op de verkeerde plekken, aderlatingen te zetten om dat op te lossen en tegelijk de patiënt langzaam aan het wurgen is? Wat als Europa, over zichzelf struikelend door de vele rondlopende fascisten en het vuur van desinformatie, er niet in slaagt om dit fatsoenlijk aan te pakken? Wat als de particratie zich terugtrekt in hun versterkte burchten, iets mompelend over “we kunnen er niks aan doen, het is de schuld van de anderen”?

Dan is er nog een laatste optie, “walkaway” genaamd, naar het boek van Cory Doctorrow. Je stopt gewoon met betalen met het geld van de machthebber. Zo moeilijk én zo eenvoudig is het eigenlijk. Tot voor kort kon niemand het zich voorstellen, dat we collectief hypotheken niet meer zouden betalen, maar nu is het plots al gedemonstreerde realiteit. Waarom zou je dat niet met andere schulden kunnen? Waarom ons terugslepen naar jobs die duidelijk niets te maken hebben met onze waarde als productieve mens, maar enkel met onze waarde als consument?

Uiteraard hebben we nog steeds waardedragers nodig om onze arbeid en de dingen die we voor elkaar maken op een handige manier uit te wisselen zonder dat we op ruilhandel moeten terugvallen. (Op dat vlak is het boek van Cory Doctorrow helaas een beetje hocus pocus.)

Maar wat als, wat als we heel stiekem beginnen betalen met een eigen muntsoort waarin wel een gegarandeerd inkomen én demurrage verstopt zit? Dat, lieve vrienden, is hoe bizar het ook klinkt, mijn plan B.

We leven in onmogelijk tijden, wat het voordeel geeft dat ook onmogelijke dingen binnen handbereik liggen.

De particratie kan dus misschien beter nu zelf maar aan dat basisinkomen beginnen (mét demurrage als ze een beetje slim willen zijn), voor we het zelf doen. Voor we gewoon stoppen met dat achterlijke hyperconsumptie-geld te betalen en de rijken met al hun opgepot en weggesluisd geld gewoon niets meer kunnen kopen in de reëele economie.

Zorg goed voor elkaar. Denk er eens over na.