Zet je schrap.

Er is niet zoveel over geschreven, maar gisteren gebeurden er verschillende extreem ongewone dingen. Ten eerste ging de olieprijs voor de eerste keer in de geschiedenis onder nul. Technisch gesproken gaat het “futures”, oftewel de verplichting om een bepaalde hoeveelheid in de toekomst aan een bepaalde prijs te kopen, maar soit. Rond de middag was het spannend of het onder de mythische kaap van 10$ per vat zou gaan, maar tegen de avond zaten we in de zetel met open mond te kijken hoe het tot -37$ per vat naar beneden dook. Ja, het was een beetje zoals de landing op de maan, maar dan met een online stock-website, een glas wijn en een nieuwe krater op het einde van de uitzending.

Olie met een marktwaarde minder dan niets, ligt ver buiten de parameters van eender welk scenario er tot dusver passeerde. Misschien zag je bijvoorbeeld het behoorlijk optimistische rapport van het IMF passeren voorbije week? Daarin staat expliciet dat de gemiddelde prijs van olie in al hun scenarios op $35,61 werd geschat voor 2020. Met de interessante disclaimer dat het eerder “hypotheses” zijn, eerder dan voorspellingen. Om maar te zeggen dat dat IMF rapport een week later al minder waard is dan het papier waarop het geprint werd.

Een tweede opvallend moment was toen Richard Branson aanbood om zijn private Caribische eiland (Necker Island) als onderpand te gebruiken voor de financiële redding van Virgin Atlantic. Op hetzelfde moment zagen we beelden op VRT van vliegtuigen in Zaventem die van kop tot teen ingepakt werden als bescherming tegen de zon en dieren die er in zouden gaan nesten.

De reden is in beide gevallen dezelfde. Er is een massale consumptiecrisis gaande. We consumeren letterlijk te weinig. Er wordt niet gevlogen, nauwelijks met de auto gereden, niet op vakantie gegaan. We gaan niet op restaurant, we kopen nauwelijks nog kleding en al helemaal geen prullen meer.

Hier kunnen we al de eerste eenvoudige vraag stellen: Hoe lang en hoe sterk zal deze consumptiecrisis blijven duren? Dan heb ik het niet over wanneer we terug naar de kapper durven, maar over wanneer we weer op overvolle vliegtuigen springen. Wie gaat in volle restaurants, in cafés en op propvolle stranden zitten zolang er zo’n besmettelijke ziekte zonder vaccin rondwaart? Merk op dat het hier niet eens gaat over overheidsmaatregelen, maar over wat het consumptiepatroon zou zijn als die (grotendeels) verdwenen. Wie vertrekt er nog op verre vliegvakantie als er het risico is dat je ergens in een land vast komt te zitten door een plots quarantainemaatregel? Wie waagt zich nog op festivals zolang de kans op een scenario zoals de fameuze “laatste skivakanties in Oostenrijk” zo hoog is?

Je mag al extreem optimistisch zijn, maar zonder vaccin blijft deze (zware) consumptiecrisis duren. Zelfs als we ver onder de officiële schattingen qua timing blijven, als werkelijk alle klinische procedures op slechts een 1/10e van hun normale duur verlopen, praten we over minimaal het najaar. En dan nog is het nog maar zeer de vraag of onze consumptie wel zomaar op hetzelfde peil komt. Wie gaat er niet nét iets voorzichtiger zijn met geld? Nét iets meer dingen zelf koken, maken en bakken? Herinner je daarbij dat de meeste mensen tussen 20 en 60 dagen nodig hebben om een nieuwe gewoonte aan te leren.

Als jullie zoals mij zijn, denk je misschien aan een rustige kampeervakantie, liefst op een niet al te drukke plek, eerder dan de drukte opzoeken? Als bijna iedereen dezelfde redeneringen maakt, komt die oude consumptie-economie niet zomaar of misschien zelfs nooit meer terug.

Daarmee komen we bij de heftigere, maar indirectere effecten. Het feit dat men geen blijf meer weet met olie omdat het eenvoudigweg niet opgebrand wordt, zorgt ervoor dat de oliestockages propvol komen te zitten, wat er dan weer voor zorgt dat de vraag zo in elkaar stuikt dat je... negatieve prijzen krijgt. Olie is essentieel onbruikbaar afval geworden. Waarom stopt men niet met pompen? Er worden twee verklaringen gegeven: Eigenlijk is het een onwaarschijnlijke economische oorlog tussen Saudi-Arabië, Rusland en de VS, waarvan we niet weten of er nog wel iemand zal rechtstaan op het einde van de rit. Daarnaast betekent het stopzetten van de pompen ook dat sommige oliebronnen mogelijk beschadigd geraken en achteraf heel moeilijk terug opgestart kunnen worden.

Door een gelijkaardig domino-effect zijn we gestopt met auto’s te kopen waardoor de productie ervan langzaam, maar zo zeker als een natuurwet de mogelijke stocks zal vullen en dan zal stilvallen. En dus ook leveranciers van onderdelen, transporteurs, etc etc.

Oh en, fun fact, wist je dat geraffineerde olie/benzine slechts 3 tot 6 maanden “goed” blijft? Ook dat kan nog dolle pret opleveren.

In vastgoed is er ook wat gaande, wat nog veel mensen niet beseffen. Er zijn immers een hele hoop AirBnB plekjes plots de huurmarkt opgegaan (en die gaan daar een hele tijd niet meer af). Gevolg? Een enorme neerwaartse druk op de huurprijzen. Dit heet deflatie: je geld is letterlijk steeds meer waard. Maar, daardoor wordt voor sommige panden de aankoopprijs (afbetaling) op een bepaald moment niet meer gedekt door de huurprijs op de markt. Gevolg? Er komen allerlei huizen en appartementen op de koopmarkt terecht, tegen lagere prijzen, omdat ze verplicht verkocht moeten worden. Dat is allemaal goed nieuws voor mensen die huren, als je brutaal genoeg bent om de markt op te hollen natuurlijk. Maar voor het fameuze baksteenkapitaal van België? Not so much.

Deflatie begint zichzelf, indien ongeremd, ook steeds meer te versterken.

Op dit punt begin je misschien wat te twijfelen. Is dit wel waar? Gelukkig is het gemakkelijk te checken op vastgoedsites en bij mensen die in de sector zitten.

Toerisme, luxeproducten, same story. De nood aan liquiditeit (beschikbaar geld) zorgt voor wanhoop, wanhoop zorgt voor opportuniteit, opportuniteit zorgt voor deflatie.

Het is alsof we 140 km/h reden en de wagen plots in de 1e versnelling hebben gegooid. De versnellingsbak is er gewoon uitgevallen en het is nog maar de vraag hoe groot de schade aan de motor is. Maar dat de wagen zomaar terug vanop de pechstrook gaat optrekken, vergeet het maar hoor.

In deze metafoor is de versnellingsbak gelijk aan geldcreatie. Onze hele economie is immers op schulden gebouwd: Vrijwel alle geld wordt gecreëerd vanuit schuld. Letterlijk, het geld dat je krijgt bij een hypotheek is gewoon bijgeschreven als schuld in de boeken van de bank. Dit is ook de reden waarom er kredietuitstellen enzoverder wél mogelijk zijn, er zit immers letterlijk niemand op dat geld te wachten. Het geld dat je terugbetaalt, wordt gewoon terug vernietigd. Alleen de interesten en kosten bovenop die schuld kan men niet “uitschakelen”, want dat is waar banken hun werking mee bekostigen! Als we de interesten en kosten niet meer zouden betalen, gaan banken letterlijk failliet. Lastig is natuurlijk dat daardoor de schuldlast alleen aangroeit, want eigenlijk zijn we al die bankiers aan het bekostigen terwijl er vrijwel niemand nog nieuwe leningen aangaat. En wat nog afgelost kan worden, verdwijnt dus uit de totale liquiditeit (stapel beschikbaar geld).

OK, wat zijn dan de opties? Eigenlijk komen vrijwel alle oplossingen ten gronde neer op een vorm van “helicoptergeld”: Het bijdrukken van geld zonder dat daar een échte schuld of interest aan vasthangt. Dat zou kunnen via bijvoorbeeld een gegarandeerd inkomen voor iedereen voor pakweg het komende half jaar tot een jaar (of zelfs langer). Het zou de wereld er een stuk gelijker op maken.

De term helicoptergeld komt vanuit het idee dat je tijdens een deflatie eigenlijk gewoon vers gedrukt geld vanuit een helicopter moet smijten over de mensheid.

Ook zou men kunnen kiezen om - gericht - helicoptergeld over bepaalde bedrijven te strooien. Bijvoorbeeld door het massaal opkopen van obligaties (een bepaalde vorm van bedrijfsleningen). Eigenlijk worden het dan staatsbedrijven, tenzij men op voorhand afspreekt dat het nooit moet terugbetaald worden. De hamvraag is dan enkel nog: Welke bedrijven? Dat zou met een lang oog op de toekomst en het klimaat kunnen gebeuren.

Of… We zien de meest brutale implementatie van vriendjes-kapitalisme ooit en men gebruikt dit geld om de liquiditeitsnoden van de meest groteske industrieën aan te vullen. Noem het mafiapraktijken als je wil, in de praktijk komt dit scenario daar het meest mee overeen. Essentieel komt het er op neer wie de regerende machtshebbers heeft kunnen “omkopen”, een proces dat ondertussen zo geraffineerd is als olie zelf, gewoon gratis geld krijgt. In de VS zie je dat daar zonder met de ogen te knipperen wordt overwogen om miljarden te storten in de financiële krater die de schaliegasindustrie aan het maken is. Hier mogen we er zeker van zijn dat mensen zoals Hans Cassiers, topman bij Ineos en voortrekker van de petrochemische lobby in Vlaanderen, achter de schermen met het handje uitgestrekt staat. Hoewel we al jaren waarschuwen voor de gruwelijke financiële risico’s waar ze ons mee aan het opzadelen zijn en het hele kaartenhuis nu ook effectief in elkaar gestort is, doen ze daar nog vrolijk alsof alles wel ok komt, als er maar een paar honderden miljoenen in deze waanzin gepompt wordt. Over Ineos “Project One” en hun vrienden van de N-VA komt er binnenkort weer een update om van te huilen, stay tuned.

Het is niet moeilijk te zien hoe dit soort beslissingen de ongelijkheid op de wereld alleen maar zou verergeren, met bijzonder veel maatschappelijke instabiliteit als inherent risico. We zouden letterlijk geld aan het steken zijn in het behoud van het privéfortuin van Jim Ratcliffe, de hoofdeigenaar van Ineos en nog gradaties absurder qua belastingsontduiking en schuldenpiramides bouwen dan Richard Branson. Branson is dan nog zo eerlijk om zijn (waardeloos) eiland als onderpand aan te bieden.

Nu, helemaal vlot zal dit niet gaan lopen, want de klimaatverandering belooft ook deze zomer weer bijzonder lelijk huis te houden. De oceanen staan 1,5 graad “te warm”, wat neerkomt op een enorme hoeveelheid energie die zich in de vorm van extreme weersfenomenen zal beginnen uiten. Probeer onder die omstandigheden maar eens om de fossiele industrie als heilig huisje en “too big to fail” te verdedigen.

Sowieso zit er nog een “grappig” probleempje aan heel deze operatie. Men zal industrieel helicoptergeld immers moeten organiseren zonder dat iemand het écht doorheeft. Want als gewone mensen beginnen begrijpen dat helicoptergeld mogelijk is, maar dat het alleen niet voor hun miserie en noden wordt ingezet, zou er politiek wel eens een probleempje kunnen opduiken… Wat ook de reden is waarom je hier slechts in de marges nu en dan iets over leest en zelden een redelijk volledige plaatje, zoals in deze enorm lange post.

En als helicoptergeld overwogen wordt, kunnen we eigenlijk best meteen ons hele monetaire stelsel eens herbekijken, want er zitten nog steeds enorme - planetaire - risico’s in die er perfect uitgehaald kunnen worden. Er is ook een plan B mogelijk, waarbij we er voor kiezen om niet meer mee te doen met de “standaardeconomie”, als het sociaal contract rond geld echt moedwillig wordt opgeblazen. Maar dat is voor een andere keer.

Als je dit interessant vindt om te lezen, vergeet niet te delen. Commentaar is welkom hieronder, al is het wel belangrijk voor “nieuwe lezers” om te beseffen dat anti-sociaal gedrag steevast lik op stuk krijgt. Het jachtseizoen op trollen is altijd open.

Zorg goed voor elkaar en maak je niet té veel zorgen. Het is maar standaardgeld hé. 😉