Nieuwe deugden zichtbaar in de glazen bol.

Terwijl het brood lag te rijzen, was er tijd genoeg om een documentaire te kijken over hoe in 2017 een computerprogramma genaamd AlphaGo de wereldkampioen vrij onverwacht versloeg in het bordspel "Go". Op een bepaald moment in de docu praten de makers over hoe de computer tot 95 bewegingen diep in het spel aan het kijken is.

Maar, zelfs tegen zulk een onwaarschijnlijke tegenstander kon de menselijke kampioen, Ke Jie, toch nog één van de vier spelletjes winnen. Over de beslissende zet zei hij eenvoudigweg: "Het was de enige zet die ik kon zien." Hij kon niemand uitleggen hoe en waarom hij het zag, essentieel kon hij zelf de diepte van zijn intuïtie niet meer rationeel overschouwen.

Deze pandemie is zo'n situatie. Een klein stukje RNA, omringd door iets wat er uit ziet als een moleculaire landmijn, doet de geschiedenis over zich kantelen. Ja het is een geheel intuïtief gevoel, maar is er iemand die het niet zo aanvoelt? OK, veel mensen zijn in de war en proberen het spel verder te spelen zoals het altijd ging, of toch de voorbije 60 jaar, alsof er iets onwrikbaar was aan het pad waarop de mensheid zich ontwikkelde. Datzelfde patroon zag je ook bij de start van wereldoorlogen en wellicht aan de vooravond van talloze fundamentele omwentelingen in de geschiedenis van de mens.

Is er een "winnende strategie" voor de mensheid wanneer deze historische zet van de natuur de duimen heeft gelegd voor de wetenschap en we moeten beginnen aan de rest van de ravage die zo'n eenvoudig virus aanrichtte in onze sociale, politiek en economische strategie?

Misschien wel.

We kunnen kijken naar één van de meest bijzondere en onverwachte zetten die de mensheid maakte vlak na WO II: De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Ook dat veranderde immers de geschiedenis nogmaals.

Wat ik persoonlijk misschien het mooiste vindt aan deze verklaring is het zelfvertrouwen dat er uit straalt. Het is immers niet zomaar een verklaring, het is een universele verklaring. Het zijn niet de rechten van bepaalde groepen of nationaliteiten, het zijn rechten die gelden voor elke mens.

Maar een laag dieper zit er ook het geloof in dat er zoiets bestaat als "universele moraliteit", waarden die niet gekozen worden door de mens, maar die als een natuurwet te ontdekken zijn.

Het is iets wat me al langer bezig houdt. Wat zijn de waarden die verscholen liggen in de 21e eeuw, waarden die aan onze generatie zijn om te ontdekken? Waarden die ons in staat zouden stellen om iets te maken dat minstens zo ambitieus en vol van zelfvertrouwen is als de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens?

Wat is het vervolgverhaal van de vier Stoïcijnse deugden (prudentia, iustitia, fortitudo, temperantia)? Niet zozeer de rechten en wetten die er uit zouden moeten volgen, maar de waarden die we zouden moeten nastreven.

Misschien deze wel? (Met telkens een naam in toki pona, de "goede taal", een waardige opvolger voor al dat latijn.)

sama
Gelijkwaardigheid tussen allen. Het zou veel moeilijker moeten worden om, via de vernuftige manipulatie van onze sociale systemen, onwaarschijnlijk veel meer macht of middelen te verwerven. Laat staan dat iemand enorme privileges kan erven bij geboorte. Ergens voelen we dat ook wel, dat deze crisis het onwaarschijnlijke gebrek aan "sama" op een pijnlijke manier aan het ontbloten is, toch?

tenpo
Het heroveren van tijd. Traagheid en versnelling ten dienste van ons geluk. Onze omgang met de tijd als een morele overweging: hoe kwetsen we onszelf en anderen door hoe we met tijd omgaan? tenpo betekent ook dat we als mensheid ophouden te doen alsof er geen langetermijneffecten zijn bij ons handelen. Het gaat over geduld hebben met elkaar, iets waar het hier al een paar keer over ging.

toki
Het hebben van een stem. Kunnen bijdragen met goede ideeën. toki gaat evengoed over de kwaliteit van een stem, over het herdenken van hoe we kijken naar journalisme, naar sociale media, naar het absurde idee dat iemand de eigenaar zou kunnen zijn van een idee of melodie. toki als stem-die-zijn-geschiedenis-erkent, de stemmen, ideeën en melodiën die ons voorgingen. Vandaag zien we bijvoorbeeld de stem van de wetenschap plots uit het geruis stijgen, als een vuurtoren in een zee van propaganda en bullshit.

sona
Het weten zelf. Niet in de zin van wijsheid, maar in de zin van waarheid. Het recht op informatie, op transparantie. sona als geloof dat de wereld "weetbaar" is, als dam tegen het zo ongelukkig makend deconstructivisme. Ook hier bewees deze pandemie al een dienst, het lijkt immers perfect mogelijk om te begrijpen hoe zo'n virus om zich heen grijpt en, sterker nog, er een antwoord op te bieden dat gebaseerd is op statistiek. Ook de openheid van met name de virologen over wat er gaande is, lijkt al sterk op sona. Maar let op, want als het gaat over het economische aspect voel je wellicht ook wel dat er allesbehalve een sona-gedreven beleid gaande is.

Zo, dat zijn ze.
sama, tenpo, toki en sona
Even bescheiden in de afwezigheid van hoofdletters als grotesk ambitieus.

Let op, het zijn geen rechten, het zijn deugden. Ideeën die je fundamenteel en hardnekkig moet najagen, zonder dat je ooit kan zeggen dat ze "gehaald" zijn. Concepten om op te mediteren in het licht van de lentezon.

Er gebeuren verrassende dingen wanneer je ze begint te internaliseren. 😉

Zorg voor de toekomst. Start morgen.

- TG